'2020' 'May' blog yazısı

Mihail Afanasyeviç Bulgakov

Mihail Afanasyeviç Bulgakov

15 Mayıs 1891

Rus roman ve oyun yazarı, aynı zamanda tıp eğitimi almış bir doktor olan Bulgakov, 1891 yılının Mayıs ayının 15. gününde Ukrayna, Kiev’de, bir ilahiyat profesörünün yedi çocuğundan biri olarak dünyaya geldi. Bir süre doktorluk yaptıktan sonra gazeteciliğe, sonra da yazarlığa geçti. 1925 yılında ilk önemli yapıtı olan Beyaz Muhafız’ı tefrika olarak yayımladı. Bulgakov’un bu romandan oyunlaştırdığı Turbinler’in Günlükleri, 1926 yılında sahnelenerek büyük bir başarı elde etmesine rağmen, çok geçmeden yasaklandı. Bolşevik İhtilali ve komünizm gibi halkın içinde bulunduğu karmaşaya yine halkın verdiği doğal tepkiyi dile getirdiği diğer tüm oyunlarının da akıbeti aynı olmuştur.

Usta ile Margarita ve Köpek Kalbi eserleri, halen yirminci yüzyılın en önemli edebi çalışmalarından sayılmaktadır. Satirik, fantezi, tarihsel roman ve bilim kurgu türlerinde eserler verdi. Genelde, yaşadığı dönemin siyasi sistemi ve yöneticileriyle ters düşmesi nedeniyle, eserlerinin hemen hemen tamamı ancak öldükten yıllar sonra, batı dünyasında (İlk basım 1962.) ve kendi anavatanı SSCB’de (İlk basım 1987.) yayımlanabildi. 1913-1940 yılları arasında üç farklı kadınla evlendi, son evliliğini Elena Şiloskaya ile yaptı (1932–1940). Bir doktor olarak henüz gençlik yıllarındayken, babasının ölmesine neden olan hipertansif böbrek hastalığının kendisini de bir gün öldüreceği konusunda bir öngörüde bulunmuş ve bu öngörüsünde de haklı çıkarak, aynı hastalık yüzünden çok genç bir yaşta, 1940 yılının Mart ayının 10. günü Moskova’da vefat etmiştir. Cenazesi Novodeviç mezarlığına defnedilmiştir.

Ignác Kúnos

 

Ignác Kúnos

Ignác Kúnos (1860, Hajdúsámson, Debrecen-1945, Budapeşte, Macaristan), Türk dili, halk edebiyatı ve halkbilimi üzerine yapıtlarıyla tanınmış Macar Türkolog. Kúnos, Türk halk edebiyatının Batı ülkelerine tanıtılmasında öncü olmuştur.

İlk ve orta öğrenimini Debrecen'de yaptı. Üniversiteyi Budapeşte'de bitirdi. Öğrencilik yıllarında Macar halk diline ve kültürüne ilgi gösterdi; Hungaristik alanında çalışmalar yaptı. Daha sonra Türkçe öğrendi ve Ármin Vámbéry, Josef Budenz ve Bernát Munkácsi gibi ünlü türkologların derslerini izledi. 1885'te bir süre Bulgaristan'daki Türkler arasında yaşadıktan (1885) sonra Anadolu'da beş yıl süren bir araştırma gezisine çıktı. Bu sırada Macar Bilimler Akademisi'ne gönderdiği veriler, bilim çevrelerinde ilgiyle karşılandı.
1890'da Macaristan'a döndü. Gezi boyunca derlediği türküleri, halk masalları ve öykülerini, ayrıca Karagöz, ortaoyunu, Nasreddin Hoca ve bazı geleneklere ilişkin notlarını yayımlayarak kısa sürede Türk halkbilimi alanındaki en ünlü adlardan biri oldu. Rumeli ve Anadolu Türkleri arasındaki farklılıkları da yansıtarak tanıttığı Türk dili ve edebiyatı ürünlerinden bir bölümü, Vasili Radlof'un 10 ciltlik Proben der Volkslitteratur der türkischen Stämme (1866-1907; Türk Kavimlerinin Halk Edebiyatından Örnekler) adlı yapıtının 8. cildi (1899) içinde yayımlandı.
Kúnos 1899'da Budapeşte Doğu Ticaret Akademisi müdürlüğüne getirildi. Türk lehçeleri üzerine 1900'den sonra Leiden ve Leipzig'de Almanca yayımlanan yapıtlarıyla ünü daha da yaygınlaştı. 1925-26'da Türk hükümetinin çağrılısı olarak Ankara ve İstanbul'a gitti ve konferanslar verdi. Bernát Munkácsi ile birlikte, dönemin önde gelen Türkoloji yayınlarından Keleti Szemle dergisini yönetti. Macar Bilimler Akademisi, Uluslararası Orta ve Doğu Asya Derneği, Paris'teki Asya Derneği gibi kuruluşların da üyesiydi.

Paul Lafargue

Paul Lafargue

15 Ocak 1842

Fransız siyaset adamıdır. Marksist hareketin Fransa’daki örgütlenme çalışmalarına öncülük etmiştir. 15 Ocak 1842’de Küba’nın Santiago kentinde doğan Lafargue, 25 Kasım 1911’de Paris’te ölmüştür. Babası Küba’ya yerleşmiş bir Fransız şarap tüccarıydı. 1851 yılında ailesiyle birlikte Fransa’ya göçtüler. 1860 yılında Ecole Supérieure de Médecine’de tıp öğrenimi gördüğü sırada sosyalist görüşleri benimsedi. 1865 yılında Liege’de toplanan Uluslararası Devrimci Öğrenci Kongresine katıldığı için okuldan atıldı. Ertesi yıl Londra’ya giderek 1. Enternasyonalin Genel Konsey üyesi oldu. 1868 yılında Londra’da tıp öğrenimini tamamladı. Aynı yıl Karl Marx’ın en küçük kızı Laura ile evlendi. Daha sonra Fransa’ya dönerek 1. Enternasyonale bağlı şubeler kurdu. Etkin olarak katıldığı 1871 Paris Komününün yenilgiye uğraması üzerine İspanya’ya göç etti. Orada, Bakunin yandaşlarına karşı Marx’ı savundu. 1872 yılında 1. Enternasyonalin La Haye Kongresine katıldıktan sonra Londra’ya dönerek devrimci çalışmalarını sürdürdü. 1880 yılında Marx ve Engels’in yardımlarıyla Guesde ile birlikte Fransız İşçi Partisinin programını hazırladı. 1882 yılında Komüncüler için çıkarılan aftan yararlanarak Fransa’ya döndü ve Guesde ile birlikte partiyi yönetmeye başladı. 1885-1893 yılları arasında Lille milletvekilliği yaptı. 1905 yılında sol güçlerin birleşmesiyle kurulan Sosyalist Partide yer almakla birlikte, başta sendikalar konusu olmak üzere Guesde yandaşlarının reformcu eğilimleri ile mücadele etti. Savaş ve militarizm karşıtı propagandaya önem verdi. Marksist hareket içinde bir militan olarak çalışmasının yanı sıra, Marx’ın ve Engels’in düşüncelerini savunmak ve yaymak amacıyla çeşitli kitaplar yazan ve Marx ile Engels’in yapıtlarının çevirilerini yapan Lafargue, işe yaramayacak ölçüde yaşlanmış bir kişinin yaşamasının anlamsız olduğu düşüncesiyle, karısı Laura ile birlikte intihar etti. Geride bıraktığı mektupta intihar nedenini şöyle açıklamıştır: “Bedence ve ruhça sapasağlamken, yaşama zevki ve sevinçlerini birer birer elimden alan, beden ve kafa güçlerimi koparıp götüren acımasız yaşlılık, enerjimi felce uğratıp istemimi söndürmeden ve beni gerek kendime, gerek başkalarına yük olacak duruma düşürmeden, canıma kıyıyorum. Yıllardır yetmiş yaşımı aşmamaya söz verdim kendi kendime. Yaşamdan ayrılmanın yılı olarak bu dönemi seçtim ve kararımı uygulama yolunu tasarladım: Deri altına siyanür enjekte etmek. 45 yıldan beri kendimi adadığım davanın, yakın bir gelecekte başarıya ulaşacağından emin olmanın büyük sevinciyle ölüyorum.”